„Tajemnica broszki z opalu” – F. Hume

Trzecia powieść Fergusa Hume’a wydana w Polsce to przyjemny kryminał z początku XX wieku zawierający najważniejsze elementy gatunku – zakochaną parę, która musi przezwyciężyć problemy, tajemnicze morderstwo ojca narzeczonej, jego sekrety z przeszłości, grupę podejrzanych i mylące czytelnika tropy. Zainteresowani?

Wydawnictwo MG nie ustaje w wysiłkach przybliżania nieznanych dotychczas w Polsce pisarzy, którzy wywarli wielki wpływ na historię literatury, a mimo to z jakichś powodów byli dotąd nieobecni w naszym kraju. Kolejną taką osobą jest angielski autor około stu czterdziestu powieści sensacyjnych i detektywistycznych, Fergus Hume (1859-1932). Urodził się w Anglii, ale w wieku trzech lat wyemigrował z rodzicami do Nowej Zelandii, gdzie ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Otago. Niedługo potem wyjechał do Melbourne i pracował w kancelarii, próbując jednocześnie swoich sił jako dramatopisarz. Rozgłos przyniosła mu Tajemnica dorożki (1886), najlepiej sprzedająca się powieść kryminalna epoki, która stała się inspiracją Studium w szkarłacie Arthura Conan Doyle’a. Dwa lata później Hume wrócił do Anglii, zamieszkał najpierw w Londynie, ale wkrótce osiadł na prowincji, w Thudersley w hrabstwie Essex. Tajemnica broszki z opalu to jedna z sześciu jego książek opublikowanych w 1905 roku. W Polsce do tej pory ukazały się dwie powieści jego autorstwa: Zielona mumia w skróconym przekładzie z 1927 roku, wznowiona w 2016 oraz wspomniana Tajemnica dorożki wydana w zeszłym roku przez Wydawnictwo MG.

Sekrety rodziny

Paul Beecot to młody aspirujący pisarz od jakiegoś czasu mieszkający w Londynie, gdzie próbuje się wybić, póki co bez skutków. Mimo że pochodzi z dość zamożnej rodziny, nie czerpie z tego powodu korzyści, ponieważ ojciec nie akceptuje jego planów kariery literackiej. Młody Beecot pragnie w ten sposób nie tylko zyskać sławę, ale również okazać się godny ręki Sylwii, córki właściciela antykwariatu i lombardu, Aarona Normana. Pewnego dnia Paul chce zastawić u niego broszkę od matki, ponieważ brakuje mu pieniędzy, ale reakcja starego jest co najmniej nietypowa – na widok ozdoby mdleje.

Od tego momentu zmienia się zachowanie Normana, który wyraźnie zaczyna się czegoś bać. Kiedy Beecot pragnie wyjaśnić z nim to dziwne zajście, ten odmawia wszelkich wyjaśnień, ale bardzo zależy mu na kupnie broszki, jednak Paul nie może już jej sprzedać ani zastawić, ponieważ obiecał zwrócić ją matce. Niestety, traci ją w niespodziewanych okolicznościach. Okazuje się, że Norman słusznie obawiał się o swoje życie – wkrótce zostaje znaleziony martwy w swoim antykwariacie, a usta spina mu ta sama broszka z opalu. Co ukrywał ojciec Sylwii? Przyszłość młodych nagle staje przed niemałymi trudnościami.

Rasowy dziewiętnastowieczny kryminał

Choć Tajemnica broszki z opalu ukazała się w 1905 roku, trudno mi zaliczyć ją w poczet kryminałów XX wieku, ponieważ formą i strukturą reprezentuje jeszcze sensacyjną dziewiętnastowieczną powieść. Jest więc zagadkowe morderstwo, pewien krąg podejrzanych, który poszerza się w miarę odkrywania sekretów ofiary, wątki poboczne, mające odwrócić uwagę i przyczynowo-skutkowy ciąg wydarzeń doprowadzający ostatecznie do rozwiązania sprawy. Bohaterowie nie są zbyt skomplikowani psychologicznie: Paul i Sylwia stanowią typową młodą parę, wzór wszelkich cnót, podobnie jest ze służącą panny Norman i pracownikiem antykwariatu, państwem Beecot i innymi postaciami, których nie mogę przywołać. Interesujący jest jedynie Aaron, którego przeszłość stopniowo się wyjaśnia.

Odnalezienie mordercy nie jest jedynym wątkiem kryminalnym w tej powieści. Po nagłej śmierci ojca komplikuje się kwestia dziedziczenia majątku przez Sylwię, a w konsekwencji przyszłe losy narzeczonych. Może komuś zależy na pozbawieniu dziewczyny spadku? W grę wchodzi coraz więcej osób, na jaw wychodzą stare, pogrzebane dawno tajemnice, nie wiadomo, komu można zaufać. Na trzystu stronach książki dzieje się sporo, autor skupia się przede wszystkim na akcji, nie ma tu więc wielu opisów i pogłębionych relacji międzyludzkich. Czytelnikom współczesnych kryminałów może wydać się ona momentami nieco sztampowa, ponieważ to wszystko jest im już znane, ale to właśnie między innymi Hume był twórcą tej konwencji. Tajemnica… czytana w XXI może nie budzić już tyle emocji, co sto lat temu, niemniej stanowi przykład wzorcowej powieści sensacyjnej z XIX i początku XX wieku.

Esencja gatunku

Hume inspirował się twórczością Wilkiego Collinsa i Charlesa Dickensa, do których odwołania można znaleźć w niniejszej książce, ale nie jest pisarzem tej samej klasy, co oni. Nawet jeśli wziąć pod uwagę fakt, że były to czasy początków gatunku, że publikował równocześnie z Doyle’em, Hume wypada na ich tle trochę gorzej. Nie znaczy to, że Tajemnica… ma jakieś niedociągnięcia czy wady, przeciwnie, jest dopracowana i przyjemna w lekturze, lecz nie dorównuje powieściom wymienionych autorów. Właściwie trudno się dziwić – te nazwiska zapisały się na stałe w historii literatury i są powszechnie znane nie tylko w krajach anglosaskich. Mimo że poznałam tylko tę jedną książkę autorstwa Hume’a, ośmielę się stwierdzić, że reprezentuje pełnię jego możliwości, ponieważ napisał wcześniej ponad siedemdziesiąt powieści, miał więc wypracowane umiejętności.

Podsumowując, Tajemnica broszki z opalu może nie przyprawi o bezsenną noc, ale pozwoli spędzić kilka miłych godzin. Jeśli szukacie mniej współczesnego kryminału, a macie dość Sherlocka Holmesa, możecie dać szansę Hume’owi, który akurat w sposobie prowadzenia intrygi nie ustępuje Doyle’owi. Warto czasem sięgać po twórczość mniej znanych autorów, szczególnie gdy są współtwórcami lubianego gatunku. Niekiedy zdarza się, że ich dzieła nie przetrwały próby czasu, ale Tajemnica… się do nich nie zalicza.

Redakcja: Sylwia Kłoda
Korekta: Grzegorz Antoszek