Kategorie
Popularnonaukowe Recenzje

„Składniki” – G. Zaidan

Czy kremu z filtrem przeciwsłonecznym należy używać cały rok? Kawa to piekło dla naszego organizmu czy eliksir zdrowia? A co z e-papierosami, słodyczami, fast foodami…? Ta książka zabierze Was w świat nauki, badań, analiz i faktów, ale nie obawiajcie się długich i nudnych wywodów. George Zaidan z lekkością, humorem i prostotą objaśni ten skomplikowany świat. Jesteście gotowi?

Przyroda – tam się dzieje magia

W pierwszej części książki autor zabiera nas do świata roślin. Zanim nauczyliśmy się polować na zwierzęta i przyrządzać zdobyte mięso, żywiliśmy się tylko roślinami. To one karmią całą planetę i „są naprawdę magiczne, budują same siebie z powietrza i gleby, wykorzystując energię Słońca” (s. 46), tworząc cukier, który transportują rurociągiem utworzonym z żywych komórek. Rurociągi te mają różne rozmiary i rozgałęzienia w zależności od rodzaju rośliny. Czy wiedzieliście, że najwyższe drzewo na świecie znajduje się w Kalifornii i nazywa się Hyperion? Przemieszcza ono cukier z najwyższego czubka liścia znajdującego się na wysokości, uwaga, 115 metrów do końcówki najdalej położonego korzenia, który może być zakopany pod ziemią nawet 30 metrów od pnia. Wyobrażacie sobie taką konstrukcję? Mi Hyperion naprawdę zaimponował 🙂 Rośliny mają więcej zdolności, wytwarzają na przykład białka. Aby to zrobić, potrzebują azotu, który zdobywają na różne sposoby. Niektóre zaciągają go z ziemi (nie ma to jak mieć pełną niezależność), a inne nawiązały współpracę z mikrobami.

Skoro rośliny mają w sobie tyle bogactwa, to nic dziwnego, że stają się obiektem pożądania innych. Ci inni (a jest ich spora przecież grupa) próbują je zjeść, co nie jest oczywiście w interesie roślin, więc rozpoczyna się walka, swoisty wyścig zbrojeń. Rośliny wytwarzają rozmaite trucizny, mające odstraszyć tych, którzy chcą zanurzyć swoje zęby w ich liściach czy łodygach. George Zaidan z wielką pasją opowiada o całym arsenale trucizn  produkowanych przez rośliny i o tym jak druga strona, czyli ci inni, rozwijają w sobie mechanizmy odtruwające, by móc bezpiecznie konsumować rośliny. W toku ewolucji każdy się przecież czegoś nauczył … i ciągle uczy 😉

W tej niezwykle interesującej części dowiecie się również, jak pszczoły bronią się przed mrówkami, szerszeniami (a to już przeciwnik wielkiej wagi i wymaga od pszczół dużej kreatywności i wspólnego działania) oraz większymi istotami. Odkryjecie również świat dżentelmeńskich umów między roślinami a owadami i zwierzętami. W wielu przypadkach udaje im się przecież znaleźć rozwiązania typu win-win, więc współpraca kwitnie 🙂

Badania – czy zawsze można im zaufać?

Ta książka, analizując złożony problem wpływu różnych składników na nasze zdrowie i długość życia, odsłania kulisy badań. Autor wnikliwie, spokojnie, z wielką dokładnością przygląda się rozmaitym badaniom, pokazując ich złożoność, a przy tym demaskując ich liczne błędy. Na podstawie kawy śledzi, w jaki sposób zmieniała się nasza wiedza na jej temat i jak skrajnie odmienne formułowano wnioski. Analizując rozmaite nagłówki w różnych mediach, można zupełnie się pogubić. Picie kawy wiązano ze zwiększonym ryzykiem chorób serca, później odchodzono od tych wniosków, by po jakimś czasie znowu do nich powrócić, a za chwilę znowu je podważyć.

Autor świetnie pokazuje, jak trudno jest zbadać wpływ jednego czynnika na organizm ludzki. Bo kawa przecież inaczej działa na palacza, a inaczej na osobę stroniącą od nikotyny. Jeden składnik nigdy nie gra solo, u każdego z nas może wejść w inną reakcję w zależności od tego, jak wygląda nasza dieta i styl życia.

Co więcej, badacze czasami popełniają błędy, które wychodzą wiele lat po opublikowaniu badań. Tak było na przykład z próbą, mającą udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy dieta śródziemnomorska zmniejsza ryzyko pojawienia się chorób serca. Wyniki zostały opublikowane w „New England Journal of Medicine”, a pięć lat później zauważono poważny błąd, który skłonił autorów do ponownej analizy. W literaturze naukowej jest wiele błędów, dlatego tak ważne jest, by badacze udostępniali surowe dane, pozwalali zajrzeć do kuchni, bo tylko wtedy można rzetelnie zweryfikować wiarygodność danego badania i tak zwana dodatkowa para oczu może zauważyć coś, co umknęło badaczom, a co ma kolosalny wpływ na wnioski i może je wywrócić do góry nogami.

Z tej książki dowiecie się dużo o badaniach randomizowanych z grupą kontrolną i obserwacyjnych. Autor przedstawi Wam ich zaplecze, zademonstruje najczęściej popełniane błędy i uczuli Was na doniesienia medialne dotyczące wpływu poszczególnych substancji na nasze zdrowie, ale spokojnie, nie będzie to nudny i długi wykład. Forma przekazu jest przyjazna dla każdego czytelnika, autor posługuje się wieloma zabawnymi rysunkami i tabelkami, które są pomocą dla wzrokowców. Zaidan wie, jak dotrzeć do każdego odbiorcy, jak go rozbawić, w łatwy i przystępny sposób wyjaśnić dość złożone zjawiska i zaciekawić (a to duża sztuka).

Kilka słów na koniec

Książka jest lekka, idealna do czytania w podróży, łatwo zmieści się w plecaku czy damskiej torebce. Przypisy pojawiają się na dole strony, za co jestem ogromnie wdzięczna, bo to zdecydowanie ułatwia odbiór książki bez zbędnych podróży na jej koniec lub co gorsza na koniec rozdziału. Zaidan wyraźnie zaznacza, co jest jego prywatną opinią, a co jest powszechnie przyjęte za prawdziwe lub co spotyka się ze sprzeciwem środowisk naukowych. Pracę konsultował z osiemdziesięciorgiem naukowców. Książka nie zawiera bibliografii, ale już we wstępie autor zaprasza nas na stronę www.georgezaidan.com gdzie znajdziecie podstawę źródłową.

Zachęcam Was też do zajrzenia na Youtube, gdzie, wpisując imię i nazwisko autora, możecie obejrzeć wiele krótkich filmów o charakterze popularnonaukowym (część w ramach cyklu TED-Ed). Jeśli szukacie lekkiej książki o popularnonaukowym charakterze, to Składniki są idealnym wyborem! Dużo wiedzy, wiele ciekawostek, a wszystko podane w przyjaznej i niezwykle zabawnej formule. Nic, tylko czytać!

P.S. Gdybyście w książce znaleźli jakieś błędy lub nieścisłości, to autor już we wstępie podaje gdzie i w jaki sposób możecie zgłosić swoje odkrycia. George Zaidan nie uważa się za nieomylnego, ma świadomość, że mógł popełnić jakieś błędy i z chęcią się im przyjrzy, jeśli tylko uda Wam się jakieś namierzyć 😉

Redakcja: Anna Kurek
Korekta: Sylwia Kłoda
  • TYTUŁ - Składniki
  • TYTUŁ ORYGINALNY - Ingredients
  • AUTOR - George Zaidan
  • TŁUMACZ - Robert Waliś
  • WYDAWCA - Marginesy
  • ROK WYDANIA - 2020
  • LICZBA STRON - 328

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *