„Święci z Qumran” – S. Dąbek

Powieść Święci z Qumran z nurtu fantastyki biblijnej znakomicie przybliża laikowi czasy narodzin chrześcijaństwa, przy czym jest oparta na naprawdę solidnych źródłach. Tajemnicze zwoje wspólnoty z Qumran, które do dziś budzą emocje biblistów, stanowią kanwę opowieści o naukach młodego Jezusa w tej osadzie.

Biblia dla każdego

Temat książki to życie i duchowa przemiana pewnego Egipcjanina, począwszy od ucieczki wraz z matką z Aleksandrii, poprzez młodość w zakonie esseńczyków w Qumran. To miejsce jego duchowego rozwoju, które ostatecznie opuszcza, widząc duchową pustkę tego miejsca. Niebagatelny wpływ na tę decyzję miało spotkanie pewnego nieznajomego (zapewne domyślacie się, o kogo może chodzić), głoszone przez niego nauki i miłość do kobiety. Ten fabularny fundament powieści jest pretekstem do ukazania bogatego i pełnego intelektualnych dysput życia w Jerozolimie będącej nieświadomym świadkiem narodzin nowej religii. Główny bohater odbywa podróże po różnych rejonach Palestyny, Egiptu i Arabii. Oprócz dziejów jego życia poruszone zostały wątki takie jak wzmożenie ruchów religijnych, zwiastowanie Ducha Świętego, wielkie teologiczne debaty czy życie Pawła i Jakuba. Widać, jak umiejętnie Autor wykorzystuje i rozwija fakt istnienia wspólnoty w Qumran, który staje się osnową książki.

Autor zna opisywane miejsca, nie jest mu obca teologia i znakomicie umie łączyć przekazy biblijne z innymi wydarzeniami tamtych czasów.  Wplatanie celnych cytatów nie tylko z Nowego i Starego Testamentu, ale i z innych źródeł ubarwiają powieść i dodają jej autentyczności, sprawiając, że łatwiej poczuć ducha tych niesamowitych czasów. Do tego Autor przemyca sporo mniej znanych informacji o epoce, na przykład o rodzinie Jezusa albo o rozwoju wspólnoty chrześcijańskiej tuż po jego śmierci.

Teologia nie dla każdego

Widać, że Autor wie, o czym pisze, i potrafi tę wiedzę przekazać. Na uwagę zasługuje zwłaszcza fascynujący wątek integracji judeochrześcijan z poganochrześcijanami. Lektura tej książki na pewno jest łatwiejsza niż publikacji naukowej i pomaga zrozumieć nieco te czasy, choć trzeba oczywiście pamiętać, że nie jest to podręcznik i nie można go tak traktować. Część podanych przez Dąbka faktów to tylko różnego rodzaju interpretacje uczonych, czasem zaś autorskie pomysły, niekoniecznie zgodne z nauczaniem tego lub innego Kościoła.

Mam jednak problem z tą książką, konkretnie z bohaterami, którzy wydają się nierealni w co najmniej dwóch wymiarach. Przez całą książkę przewijają się nieustanne spory teologiczne i nader częste rozważania na temat duchowości i ewolucji znanych Wspólnot. Co prawda, w tamtych czasach wbrew pozorom byle przekupka wiedziała o różnych aspektach religijnych nie mniej niż dzisiejsi duchowni, ale bohaterowie rozmawiają GŁÓWNIE o tego typu sprawach, przez co trudno uchwycić łączące ich stosunki. Ludzie, którzy cały czas prowadzą intelektualne dyskusje, nie są wiarygodni, w efekcie czego relacje pojawiające się w książce sprawiają wrażenie opowiedzianych przez Autora, a nie naturalnie odczuwanych w toku lektury. Wyjątek stanowi wątek miłosny. Jeśli współcześni Jezusowi naprawdę żyli sprawami Boga, to tu zbyt często mają względem niego intelektualny dystans. Czasem są po prostu zbyt współcześni w swoich sądach.

Powieść czy rozprawa?

Dąbek nadużywa także w mojej ocenie jeszcze jednej możliwości. Pisząc o historii, wie, jakie będą dalsze losy tego świata i  zbyt często wkłada tę wiedzę w usta swoich bohaterów toczących podejrzanie trafne rozważania na temat przyszłości. Połączenie tych dwóch elementów powoduje, że książka wydaje mi się bardziej wykładem Autora na temat próby interpretacji wydarzeń biblijnych i religii jako takiej niż powieści.

Mam mieszane uczucia odnośnie Świętych z Qumran. Jest to próba zbudowania duchowej opowieści człowieka na tle wielkiej panoramy dziejów. Niestety, zbyt mało w tej książce ludzi i ich opowieści. Podoba mi się porządne wydane i klimatyczna okładka, cytaty są opatrzone przypisami. Zabrakło mi mapy antycznego Egiptu wraz z Palestyną i okolicami, która pomogłaby umiejscowić wędrówki bohaterów i opisywane wydarzenia.

Redakcja: Anna Kurek
Korekta: Grzegorz Antoszek