„Niedostosowani. Dlaczego ewolucja nie nadąża” – A. Hart

Czy nasze organizmy są przygotowane do życia we współczesnym świecie? Czy mechanizmy wykształcone w trakcie ewolucji są użyteczne tu i teraz? Jeśli chcecie poznać odpowiedzi na te pytania, to zdecydowanie zachęcam Was do lektury recenzowanej tu książki.

Długo wyczekiwana premiera

Podczas wakacji pochłaniam wiele książek. To czas, gdy odkrywam na moim czytniku dawno zakupione tytuły, które czekają na leniwe, letnie wieczory. Za każdym razem jestem mile zaskoczona tym, co znajduje się w moich zasobach. W lipcu 2021 roku na swoją kolej doczekała się książka pt. Wyloguj swój mózg. Jak zadbać o swój mózg w dobie nowych technologii Andresa Hansena. Poruszana w niej tematyka niezwykle mnie zainteresowała i szukałam kolejnych lektur z tego obszaru. Właśnie wtedy natknęłam się na ciekawą zapowiedź na stronie Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Niedostosowani. Dlaczego ewolucja nie nadąża, zaintrygowała mnie od pierwszego wejrzenia. Przyznam, że oczekiwania wobec tej książki miałam ogromne. Czy po lekturze czuję się usatysfakcjonowana? Sprawdźmy 🙂

Człowiek – skomplikowana istota

Autor w pierwszym rozdziale pt. Chodząca, gadająca małpa wprowadza czytelnika w złożony świat ewolucji. To świetny, syntetyczny wstęp, który jest zaproszeniem do ciekawej podróży.

Nasze ciała i mózgi zmieniały się na przestrzeni wieków. Dostosowywały się do nowych warunków i wyzwań stających na naszej drodze. Wiele wykształconych mechanizmów służyło nam dawniej, pozwalało nam przetrwać w trudnych czasach. Czy dzisiaj są one skuteczne? Czy ewolucja nadąża za tempem zmian naszego nieustannie biegnącego świata? Adam Hart ciekawie opowiada o umiejętności przyswajania tłuszczu, rosnącej nietolerancji pokarmowej wśród ludzi, stresie, nowych technologiach, uzależnieniach, agresji, a nawet o fake newsach. Jak widzicie, spektrum poruszanych tematów jest dość szerokie, więc na pewno nie będziecie się nudzić 😉

Otyłość, czasami określana plagą XXI wieku, jest dużym problemem ludzkości. Kiedyś toczyliśmy walkę o jedzenie, ryzykowaliśmy życiem, by zdobyć posiłek, a dziś wielu z nas toczy walkę o zachowanie prawidłowej masy ciała. Powszechny dostęp do wysokokalorycznego jedzenia w połączeniu z siedzącym trybem życia jest dla wielu z nas nie lada wyzwaniem. Autor przedstawia dwie hipotezy: oszczędnego genu i dryfu genetycznego.

Jak to jest z nietolerancjami pokarmowymi? Czy jesteśmy stworzeni do picia mleka przez całe życie? Część dotycząca persystencji laktazy świetnie pokazuje, że odpowiedź na to pytanie jest złożona. Tolerancję na mleko nasze ciała rozwijały przez tysiące lat, ale tylko w tych regionach, gdzie był łatwy dostęp do bydła. Większość dorosłych ludzi na świecie nie powinna pić mleka, bo ich genetyczni przodkowie nie hodowali bydła i nie wykształcili w sobie odpowiedniego genu. Dotyczy to m.in. Azjatów, w Chinach zaledwie 5% populacji trawi mleko. Jak widać, nasza spuścizna ewolucyjna różni się w zależności od stylu życia naszych przodków. Mody żywieniowe i globalizacja na pewno nam nie pomagają. Wszyscy na świecie nie mogą jeść tego samego, bo w zależności od regionów mamy innych przodków i inne predyspozycje organizmów do trawienia pokarmów.

Bardzo ciekawa jest też część dotycząca higieny współczesnego człowieka. Świat otaczający nas dziś znacznie różni się od tego, w którym żyliśmy wcześniej. Mieliśmy zdecydowanie większy kontakt ze światem przyrody. Zwierzęta były częścią naszego życia. Kontakt z nimi dawał nam mnóstwo okazji do otaczania się różnymi mikroorganizmami i pobudzania naszego układu odpornościowego.

Ciekawostki

Jest ich naprawdę wiele. Czy wiecie, że północnoeuropejski lud Karelów żyjący w Finlandii sześciokrotnie częściej zapada na cukrzycę typu I niż jego odłam żyjący w Rosji? Genetycznie są identyczni, ale różni ich środowisko. Które kraje mają najbardziej otyłych obywateli? Będziecie zdziwieni, bo Stany Zjednoczone są dopiero na dziesiątej pozycji w tym zestawieniu. Co ma wspólnego liczba posiadanego rodzeństwa z chorobami atopowymi? Czy media społecznościowe przyczyniają się do rozwoju depresji wśród swoich użytkowników? Jaką rolę pełni iskanie u makaków i dlaczego ta informacja jest ważna w kwestii mediów społecznościowych? Co to jest liczba Dunbara i dlaczego warto o niej coś wiedzieć? Dlaczego żyrafy mają długie szyje? Jeśli chcecie poznać odpowiedzi na te pytania, gorąco zachęcam do lektury.

Bardzo interesujący jest rozdział pt. Niszczycielski potencjał sieci. Pod lupę idą tu głównie media społecznościowe, które wywierają na nas ogromny wpływ. W tej części znajdziecie wiele interesujących i przerażających momentami ciekawostek. Będzie też o używkach. Łatwy dostęp do nich sprawia, że coraz więcej ludzi jest uzależnionych np. od alkoholu. Uwielbiamy dopaminę i nie potrafimy się od niej odciąć:

Ogólnie rzecz biorąc, współczesny świat, który sami stworzyliśmy, silnie oddziałuje na naszą ukształtowaną w toku ewolucji skłonność do pogoni za dopaminową nagrodą. Prowadzi to do głębokiego rozdźwięku między naszym nowoczesnym środowiskiem, wobec którego jesteśmy bezbronni jak dzieci w wielkim sklepie ze słodyczami, a ewolucyjną spuścizną (s. 264).

Podsumowując…

Niedostosowani. Dlaczego ewolucja nie nadąża jest interesującą, ciekawie napisaną pozycją. Autor potrafi wciągnąć czytelnika we wnikliwe analizy prezentowanych hipotez. Książka ma ogromny potencjał, który momentami nie jest według mnie w pełni wykorzystany. Rozdział pt. Fake newsy i błędne przekonania jest w mojej ocenie dość pobieżny i trochę na siłę. Spodziewałam się o wiele głębszej analizy zagadnienia. Ta część mnie rozczarowała. Czy rzutuje to jakoś mocno na całą książkę? Raczej nie 😉 Plusem jest indeks, który ułatwia powrót do konkretnych zagadnień lub szturm tylko na wybrane tematy.

Według mnie książka Adama Harta jest przeznaczona dla szerokiego grona odbiorców i naprawdę nie trzeba być ekspertem od ewolucji, by ją przeczytać i zrozumieć. Poszerza horyzonty, rozbudza ciekawość, buduje wiedzę i zmusza do refleksji. Takim pozycjom mówię zdecydowane TAK 🙂

Redakcja: Anna Kurek
Korekta: Grzegorz Antoszek