„Szara dama” – E. Gaskell

Krótka nowela autorstwa znanej angielskiej pisarki Elizabeth Gaskell, która przenosi czytelnika do osiemnastowiecznej rzeczywistości za sprawą pamiętnika młodej i pięknej dziewczyny – Anny Scherer. Opowiada ona mroczną historię swoich losów, która zaciekawia już od samego początku i wzbudza w czytelniku niepokój.

Elizabeth Gaskell (1810-1865) to znana angielska pisarka, której twórczość przypada na epokę wiktoriańską. Zasłynęła ona przede wszystkim z powieści obyczajowych z wątkiem romantycznym w tle zawierających obraz życia różnych warstw społecznych. Do jej najbardziej znanych dzieł należą: Panie z Cranford (1853), Północ i Południe (1854) oraz Żony i córki (1865). Elizabeth Gaskell jest również autorką pierwszej biografii Charlotte Brontë, dzięki której zresztą zyskała największą popularność. Mniej znanymi współczesnym czytelnikom utworami pani Gaskell są nowele i opowiadania utrzymane w stylu gotyckim. Do nich należy recenzowana właśnie Szara dama.

Tragiczne losy Anny Scherer

Akcja rozpoczyna się w latach czterdziestych XIX wieku w momencie, gdy do młyna wodnego leżącego u brzegu rzeki Neckary przyjeżdża grupa kilku przyjaciół w poszukiwaniu schronienia przed deszczem. Gospodarz ciepło wita podróżnych i przyjmuje ich pod swój dach na czas ulewy. Narratorka tej opowieści zauważa w kącie jednego z pokoi portret przedstawiający niesamowicie piękną kobietę – Annę Scherer ukazaną w 1778 roku. Ta śliczna dziewczyna okazuje się być cioteczną babką młynarza, która z powodu jakichś przerażających doświadczeń straciła całą swą młodzieńczą urodę i zyskała miano „szarej damy”. Gospodarz oferuje zaciekawionej postacią Anny podróżnej pamiętnik ciotki, w którym kobieta opowiada swe smutne i tragiczne losy córce, przestrzegając ją przed zamążpójściem za pewnego mężczyznę.

Młodziutka i śliczna Anna Scherer za namową niedarzącej ją sympatią bratowej udaje się w odwiedziny do dawno niewidzianej koleżanki. Niespodziewanie zabiega o jej względy przystojny i majętny szlachcic, pan de Tourelle. Mimo że dziewczynie schlebiają zaloty mężczyzny, to z niewiadomych jej do końca przyczyn odczuwa niepokój względem pana de Tourelle i ma obiekcje dotyczące małżeństwa z nim. Jednakże ulega presji otoczenia i wychodzi za niego za mąż, a następnie udaje się wraz z nim do jego majątku znajdującego się we Francji, czyli starego zamczyska Les Rochers. Obawy Anny okazują się całkowicie uzasadnione, ponieważ ślub z panem de Tourelle staje się wstępem do jej tragicznych losów…

Mroczna i niepokojąca opowieść

Mimo że akcja noweli rozpoczyna się w latach czterdziestych XIX wieku, można powiedzieć, że większość wydarzeń rozgrywa się we wcześniejszym stuleciu, ponieważ do tych czasów przenosi czytelnika pamiętnik tytułowej „szarej damy”. Opowieść została utrzymana w stylu gotyckim, więc już od pierwszych stron towarzyszy odbiorcy niepokojący klimat i atmosfera przepełniona mrocznymi tajemnicami. Sprawia to przede wszystkim narracja samego pamiętnika, w której Elizabeth Gaskell wspaniale buduje i stopniuje napięcie. Te emocje i odczucia będą towarzyszyć Wam aż do ostatniej strony, dopóki nie poznacie całych losów Anny Scherer. Szara dama to pierwsza pozycja Elizabeth Gaskell, którą miałam przyjemność przeczytać. Z czystym sumieniem mogę powiedzieć, że zachwyciła mnie swoją narracją i panującym w niej nastrojem. Z wielką chęcią przeczytam inne utwory należące do dorobku tej angielskiej pisarki.

W Szarej damie znajdziecie wiele typowych motywów dla historii w stylu gotyckim, jak choćby stare zamczysko jako miejsce akcji czy obecność antynomicznej pary (nieśmiałość i uległość Anny zostały przeciwstawione demonicznemu charakterowi pana de Tourelle). Dlatego polecam tę pozycję przede wszystkim miłośnikom takiego klimatu oraz osobom interesującym się literaturą grozy w ogóle. Warto na zakończenie wspomnieć, że Szara dama została wydana w przepięknej odsłonie zaserwowanej przez Wydawnictwo MG, która będzie wspaniale się prezentować w każdej domowej biblioteczce – w moim przypadku tuż obok klasyki od Wydawnictwa MG wydanej w tej samej estetyce.

Redakcja i korekta: Grzegorz Antoszek